HSP en de Polyvagaaltheorie

HSP en de Polyvagaaltheorie

Ik denk dat het zo’n 18 jaar geleden is dat ik het boek van Elaine Aron las over hoog sensitieve personen en ik mijzelf voor een groot deel hierin herkende. Maar meer heb ik er destijds niet mee gedaan. Rond die tijd overleed mijn vader plotseling op 57 jarige leeftijd en werd ik gediagnosticeerd met de ziekte van Graves (schildklieraandoening). Voor mij een tijd van emotionele, mentale en lichamelijke disbalans.

Hooggevoelig

Totdat ik in 2016 in een burn-out raakte en de term hoog gevoelig op mijn pad kwam tijdens een therapeutisch consult. Vanaf die tijd ben ik er bewuster mee omgegaan. Maar wat ik toen deed, is mijzelf identificeren als een hoog gevoelig persoon. De valkuil daarbij is dat ik dacht dat ik nu eenmaal zo ben en daarmee eigenlijk in een slachtofferrol ging zitten en het als excuus ging gebruiken waardoor ik er ook last van had.

Yoga

Maar toen ik in de wereld van yoga terechtkwam, ging dat allemaal veranderen. Ik leerde om mij niet te identificeren met mijn emoties, gevoelens en gedachten. Wat betekent dat ik ze niet ben. Ik heb ze wel en ze mogen er zijn maar door ze aanschouwend te benaderen, laat ik me er niet door leiden. En hetzelfde geldt voor mijn hoog gevoeligheid.

Polyvagaaltheorie

En toen ik kennisnam van de Polyvagaaltheorie leerde ik dat mijn hoog gevoeligheid een gevolg is van een gevoelig en ontregelde werking van mijn autonome zenuwstelsel. Deze is bij mij ontstaan doordat ik in een gestreste baarmoeder zat, met een navelstrengomstrengeling geboren ben waarbij ik al blauw aanliep en in een couveuse moest en ik in een gespannen omgeving opgroeide. Deze kennis heeft ervoor gezorgd dat ik heel anders naar mijn hoog gevoeligheid kijk. En dat niet alleen want door mijn zenuwstelsel en de werking daarvan te leren kennen, weet ik nu veel beter wat ik zelf kan doen om deze evenwichtiger te laten werken zodat de hoog gevoeligheid zich minder manifesteert.

Herken jij jezelf als een hoog sensitief of gevoelig persoon? En ben je nieuwsgierig hoe de Polyvagaaltheorie jou hierin kan ondersteunen? Kom dan gerust in contact met mij via het contactformulier op mijn website, via email kompas@marloesvanbeek.com of bel/app naar 06 27 306 011.

Oefening: De Trapeziustwist

Oefening: De Trapeziustwist

De trapeziustwist uit het boek van Stanley Rosenberg, de Nervus Vagus als bron van herstel. Oefeningen op basis van de Polyvagaaltheorie.

De trapeziustwist

Een dagdagelijkse oefening voor de verbetering van de trapeziusspier. Deze spier loopt vanaf de onderkant van je schedel via je nek naar beneden tot het midden van je rug. De trapeziustwist:

  • versterkt de trapeziusspier,
  • kan je ademhaling verbeteren,
  • je wervelkolom langer maken en
  • een voorwaartse houding van je hoofd corrigeren, je hoofd en rug raken meer uitgelijnd

Deze oefening is fijn om te doen wanneer je net wakker bent en voordat je uit bed stapt om eventuele ochtendstijfheid te verlichten. Maar ook gedurende dag is deze oefening heel gemakkelijk en fijn voor je lichaam om even te doen. Wanneer je bijvoorbeeld veel zit, computerwerk doet of veel interactie hebt met je mobiele telefoon, etc.

Deze oefening kan je bewust maken van eventuele stijfheid en blokkades in je rompgebied. Ik wil je vragen om zacht met jezelf te zijn en de oefening niet met kracht uit te oefenen. Forceer het niet. Wees en blijf je gewaar van je ademhaling. Het is heel gemakkelijk om de ademhaling vast te houden bij bepaalde oefeningen.

In onderstaande video leg ik uit en kun je zien hoe je de oefening uitvoert.

Wil je meer van dit soort oefeningen in combinatie met ademoefeningen en begeleide meditatie? Voel je welkom om aan te sluiten bij de gratis online adem- en meditatiecirkel op woensdagavonden. Meer informatie daarover en hoe je je kunt registreren lees je hier. Of neem deel aan één van de therapeutische yogamiddagen die ik zo’n 1x per 2 maand organiseer. 

Alleen maar ontspannen

Alleen maar ontspannen

We hoeven alleen maar te ontspannen. En toch gaat dit altijd niet zo gemakkelijk. Natuurlijk zal dit per persoon verschillen maar ik schat zo in dat toch wel een groot deel van de samenleving moeite heeft met echt ontspannen.

Écht ontspannen

Echt ontspannen doen we wanneer dat deel van het zenuwstelsel geactiveerd is die daar voor zorgt. Maar hoe weten en merken we dat? Dat kan door bijvoorbeeld een HRV (heart rate variability) meting te doen. Zelf kies ik er voor om te voelen, om contact te maken met mijn lichaam en mijn lichaam en haar signalen te leren kennen. In het boek Holding Space las ik dat inheemse volkeren zien dat de Westerse bevolking leeft met het hoofd afgesneden van het lichaam. Ik geef ze geen ongelijk. Met velen zitten we teveel in ons hoofd. Niet voor niets komt hier steeds meer aandacht voor. Wij mensen met alles er op en er aan maken onderdeel uit van de natuur, wij zijn natuur. Maar zo leven we al heel lang niet meer hier in het Westen. Steeds meer worden we een soort van machine, zitten we vol met chemische ‘troep’ en leven veelal op de automatische piloot.

Bewust ontspannen

Hoe kunnen we dan echt ontspannen? Wat kunnen we doen? We mogen bewuste aandacht hier aan geven. We gaan vaak leuke dingen doen om te ontspannen. De vraag is of we dat dan echt doen? Beweegt ons zenuwstelsel, die daar verantwoordelijk voor is, evenwichtig mee en zorgt deze voor een goede balans tussen de sympaticus (actiemodus) en de parasympaticus (rustmodus)? Of zorgt onze snelle, hoge en oppervlakkige ademhaling ervoor dat ons lichaam nog steeds stress ervaart? Bewust ontspannen gaat samen met bewust ademhalen en onze ademhaling zo sturen dat we daarmee onze parasympaticus activeren.

Belemmerende factoren

Dan zijn er factoren die het bewust ontspannen nog een stuk uitdagender maken. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van GHIA, Global High Intensity Activation. Hierbij is al in onze vroegste jaren structurele verstoring van ons autonome zenuwstelsel ontstaan. Zoals ook bij vroegkinderlijk trauma (ACE, Adverse Childhood Experiences) en ‘early life stress’. Dan vraagt het van ons om dagelijks bewust te ontspannen en dit gaat niet altijd alleen met ademhalingsoefeningen maar zullen we ook oefeningen moeten doen die de nervus vagus stimuleren waarmee we onze vagale toestand kunnen versterken. Ik ervaar dit zelf ook. Vele blogs geleden over toen ik het ademwerk weer had opgepakt met de Pranayama teacher training, noemde ik het ademwerk de kers op de taart. En dat vind ik nog steeds. Maar gaandeweg leerde ik dat mijn lichaam nog meer nodig heeft nu ik begrijp dat mijn zenuwstelsel ontregeld is.

Afhankelijk van wanneer en wat voor trauma heeft plaatsgevonden, kunnen er meerdere patronen ontstaan. Waaronder teveel in ons hoofd zitten en heel veel gedachten hebben. Dit komt omdat vroegkinderlijk trauma en ‘early life stress’ invloed kan hebben op de ontwikkeling van het bovenste brein. Deze kan over-ontwikkeld raken waardoor iemand moeite heeft met emoties en sensaties voelen omdat dit bovenste brein dan overactief is. Daarnaast kan iemand juist weer teveel vanuit emoties reageren. We kunnen leren dit zelf meer te gaan reguleren door o.a. ons zenuwstelsel te leren kennen en door lichaams- en adembewustzijn. Het coachtraject met therapeutische yoga is daar heel geschikt voor.

Yoga with touch of flow

Yoga with touch of flow

Een nieuwe blogserie gericht op de praktijk. Van tijd tot tijd zal ik een bepaalde yoga houding met jullie delen. Naast het omschrijven van de oefening en hoe je deze uit kan voeren, lees je ook op welke manier de houding invloed kan hebben op ons lichaam. Mentaal, emotioneel, lichamelijk en energetisch. Ik begin deze serie met de Sphinx houding. De Sphinx in het Sanskriet is Salamba Bhujangasana.

Sphinx

De Sphinx is een yin yoga houding. Yin yoga houdingen kun je zien als statische houdingen. Gemiddeld blijf je tussen de 3 en 10 minuten in een houding. Afhankelijk van de houding en wat goed voor je lichaam voelt. De Sphinx kun je bijvoorbeeld doen wanneer je je overweldigd voelt door angstgevoelens, gevoelens van onveiligheid, onzekerheid en minderwaardigheid. Maar ook wanneer je bepaalde gebeurtenissen of situaties lastig vindt om te verwerken.

Uitvoering

Als je wil, kun je eerst een ontspannende ademhalingsoefening doen om je aandacht naar jezelf en je lichaam te brengen en te landen op de mat. Start daarna dan op handen en knieën op de mat, de table top (Bharmanasana), en doe de cow/cat (Chakravakasana)  beweging. Op de inademing maak je je rug hol, kin omhoog en op de uitademing maak je je rug bol, kin naar je borst. Adem in en uit door je neus. Als het beter voelt om uit te ademen door je mond volg dan je gevoel hierin. Ook nodig ik je uit wanneer het goed voor je voelt om er een flow van te maken. Na een korte flow en op de uitademing kom je in de cobra en doe je een korte cobra flow (Bhujangasana). Inademen als je omhoog komt en uitademen wanneer je je weer laat zakken.

Pauzeer dan heel even met je voorhoofd op beide handen en kom dan in de Sphinx houding. Zorg ervoor dat je je schouders laag houdt en niet naar je oren brengt. Als je het fijn vindt, mag je je ogen sluiten om vervolgens meer op je ademhaling (Pranayama) te focussen. Adem in en uit door je neus of in door je neus en uit door je mond. En stel je dan voor dat je via je keelgebied in- en uitademt. Doe dit een paar ademronden. Dan stel je je voor dat je via je hartcentrum in het midden van je borstgebied in- en uitademt. Vervolgens via je flanken, je onderbuik en bekkengebied. Daarna mag je je voorstellen dat je ademstroom bij elke uitademing via je wervelkolom van boven naar beneden tot in je onderrug loopt.

Voor het activeren van de nervus vagus draai je je hoofd naar links met je kin richting je linkerschouder en kijk of je ogen zover mogelijk naar je linkerooghoek kan brengen. Blijf dan ongeveer 30 seconden in deze houding. Draai dan langzaam en rustig je hoofd weer naar het midden en doe hetzelfde nu naar rechts. Let op dat je je ademhaling niet op slot zet en dat je adem kan blijven stromen. Na ongeveer 30 seconden breng je je hoofd weer rustig naar het midden en leg je je voorhoofd op beide handen voor op de mat. Herhaal eventueel deze activatie van je nervus vagus nog 1 of 2 keer.

Kom dan weer op handen en knieën om vandaaruit te bewegen naar de kindhouding, childspose (Balasana). Dit kan de houding zijn met je knieën uit elkaar en armen naar voren of de embryo houding (Garbhasana) met je knieën bij elkaar en je armen langs je lichaam naar achteren. Ontspan dan ongeveer 1 minuut of langer in deze houding. Focus op je ademhaling en wellicht kun je merken dat je na  elke uitademing meer kan ontspannen. Onderaan de blog vind je een video met een verkorte uitvoering van wat hierboven beschreven staat.

Lichamelijk

Op lichamelijk niveau kan de Sphinx je onderrug (sacrale lumbale wervelkolom)  ondersteunen, je nek, schildklier en voorste romp. Met yin yoga werk je aan de gezondheid van je lichaamsweefsels en gewrichten. Ook stimuleer je een gezonde werking van je organen door de stimulatie van de energiebanen (zie ook hieronder bij energetisch) die door je lichaam lopen. In deze Sphinx houding zijn dat de volgende organen: blaas, nier, milt en maag. Het is beter de oefening niet te doen bij ernstige rugproblemen, hoofdpijn en zwangerschap. Wanneer je scherpe pijnen voelt tijdens de oefening dan graag stoppen met de uitvoering. Luister altijd goed naar je lichaam. Door de hoofd- en oogbewegingen tijdens de Sphinx houding activeren we de nervus vagus. Dit kan ervoor zorgen dat je zenuwstelsel meer in evenwicht gebracht wordt. Oefeningen die de nervus vagus stimuleren, kunnen ook ons vermogen om te kunnen verbinden vergroten.

Mentaal en emotioneel

Het regelmatig doen van yin yoga kan je mentaal en emotioneel veerkrachtiger maken. Je leert beter je grenzen herkennen, erkennen en bewaken, beter omgaan met weerstand en tegenslagen in je leven en je kan je lichaam vrijmaken van eventuele opgeslagen emoties en stress. Je werkt aan je basisvertrouwen en je kan je meer geborgen, veilig en gedragen gaan voelen.

Energetisch

Tijdens het beoefenen van yin yoga worden energiebanen, ook wel meridianen genoemd, in ons lichaam gestimuleerd. Deze energiebanen zijn gerelateerd aan onze organen. In de Sphinx houding worden o.a. de volgende meridianen gestimuleerd: blaas, nier, milt en maag. Door de stimulatie kun je jezelf vrijmaken van energetische blokkades. Hierdoor kan je je vitaler gaan voelen omdat je levensenergie meer kan stromen. Je werkt toe naar het herstellen van je basisenergie en naar evenwicht tussen spanning en ontspanning.

In deze oefening wordt de zonnevlecht- en hartchakra gestimuleerd cq. geactiveerd. Wanneer de zonnevlechtchakra in balans is dan kan je kracht, zelfvertrouwen, energie, inspiratie en motivatie, daadkracht en vertrouwen ervaren. Maar ook kan het je metabolisme en spijsvertering beïnvloeden. Een hartchakra in balans kan je openhartig maken, je kan je geliefd en vredig voelen, harmonie en compassie ervaren en meer vriendelijkheid en vergevingsgezindheid.

Kortom een oefening waarmee je je veiliger kan voelen in je eigen lijf, je verbinding met jezelf kan maken, kan landen in je lichaam en vanuit een stevige basis je hart kan openen naar je omgeving.

Ons lichaam als Kompas

Ons lichaam als Kompas

Ons bewustzijn bepaalt voor een groot deel ons mentaal, emotioneel en lichamelijk welzijn. Nu vraag ik mij af of we ons bewustzijn kunnen sturen en of we zelf invloed hebben om deze te verruimen. Of gebeurt dit organisch en kunnen we dit niet forceren? Om een voorbeeld van mijzelf te noemen: vorig jaar kwam de nervus vagus op mijn pad en werd ik geïnspireerd te ontdekken en ervaren mijn nervus vagus te stimuleren en activeren door middel van bepaalde oefeningen.

Zo kwam ik terecht bij het boek van Stanley Rosenberg ‘de nervus vagus als bron van herstel’. In dit boek komt de Polyvagaaltheorie van Stephen Porges aan de orde. Maar mijn focus was zo gericht op de oefeningen dat deze theorie niet echt landde bij mij zoals het dit jaar deed. Persoonlijk denk ik (op dit moment omdat deze visie kan veranderen door ervaringen en nieuwe kennis) dat alles op het juiste moment komt en ons toe valt wat we op een diepere laag nodig hebben. Maar ook denk ik wanneer we meer in verbinding zijn met ons lichaam, met onze kern en minder in ons hoofd, dat bewustzijnsverruiming zich sneller kan ontwikkelen. Een aanrader voor een boek over bewustzijnslagen is: Zonder Grenzen van Ken Wilber.

Eigen expert

Iedereen ondergaat zijn en haar eigen proces in zijn en haar eigen tempo. Niemand is hetzelfde, iedereen ervaart alles op zijn en haar eigen manier. Daarom geloof ik dat we in de kern zelf weten wat goed voor ons is. We zijn onze eigen deskundigen. Ik denk niet dat we iemand nodig hebben die zegt de oplossing te hebben maar iemand die ons naar onze eigen oplossing kan begeleiden. Iemand die ons tools kan aanreiken waarmee we kunnen onderzoeken, ontdekken en ervaren waar ons lichaam goed op reageert, waar we ons krachtiger door gaan voelen, ons mentaal, emotioneel en lichamelijk welzijn kunnen vergroten. Of misschien wel gewoon iemand die naast ons staat en holding space houdt voor ons. Ons de ruimte geeft om te zijn met dat wat zich aandient.

Lichaam als kompas

Niemand kent onze emoties, gevoelens en gedachten. En vaak zijn we ons daar zelf niet eens bewust van terwijl ze misschien wel onze grootste leer- en heelmeester zijn. Een coach of therapeut kan ons begeleiden bij het bewust worden van deze onbewuste emoties, gevoelens en gedachten welke ons gedrag bepalen. Te beginnen met emoties welke in ons lichaam opgeslagen liggen. Maar omdat we eigenlijk overuren draaien in ons hoofd wordt het steeds lastiger om de sensaties in ons lichaam waar te nemen. Terwijl ons lichaam juist onze belangrijkste kompas is. Ons lichaam praat met ons en geeft ons signalen. Omdat we meer uit dan in verbinding zijn met ons lichaam kunnen we deze niet voelen of misschien willen we ze liever niet voelen omdat het te pijnlijk kan zijn.

Afgelopen week terwijl ik deze blog schrijf, komt er een boodschap voorbij van iemand die ik volg op sociale media die min of meer overeenkomt met wat ik hierboven heb geschreven. Deze dame vertelde dat niemand ervaart wat jij ervaart aan emoties, gevoelens en gedachten. Iedereen doet dit op zijn en haar eigen manier vanuit zijn en haar eigen perspectief. Vandaar ook dat zelfstudie (neuroceptie) en zelfkennis zo belangrijk is. Ook ons verlangen om gezien, gehoord en begrepen te voelen. De enige persoon die ons moet zien, horen en begrijpen, zijn wijzelf. Dat wil niet zeggen dat we alles alleen moeten doen. Diepe wonden ontstaan in relatie tot iets of iemand en mogen ook geheeld worden in relatie (co-regulatie).

Lichaamsbewustzijn

Een  mooie laagdrempelige manier om meer lichaamsbewustzijn te krijgen is ademwerk. Dit heeft mij enorm geholpen om bewust te gaan voelen wat ik voel in mijn lichaam. Echt in mijn lichaam aanwezig te zijn. Maar ook om heel snel en gemakkelijk meer ontspanning te voelen met specifieke oefeningen. En oefeningen om meer energie te voelen of oefeningen waarmee bepaalde emoties die nog vastzaten in mijn lichaam getriggerd werden en alsnog mijn lichaam konden verlaten.

Alleen ademwerk kan al bijdragen aan meer mentale, emotionele en lichamelijke veerkracht. Yoga Nidra en Yin Yoga draagt daar ook aan bij. Wanneer er sprake is meerdere en/of langdurige stressgebeurtenissen dan is therapeutische yoga een mooie vorm van lichaamswerk. Niet alleen om je lichaamsbewustzijn te vergroten maar door de combinatie van ademhaling, beweging, yoga en meditatie en dat je keuzevrijheid hebt in hoe je dit zelf toepast, vergroot je je gevoel van veiligheid en ga je je krachtiger voelen.

Burn-out en de weg terug naar jezelf

Burn-out en de weg terug naar jezelf

Liefde en zachtheid voor jezelf

In een eerdere blog over burn-out schreef ik dat er geen weg meer terug is omdat bepaalde levenservaringen tot dat moment hebben geleid tot een burn-out. Andersom kan een burn-out een aanleiding zijn voor de weg terug naar onszelf. In de eerdere blog schrijf ik dat we de verbinding met onszelf zijn kwijtgeraakt. Ik zie een burn-out dan ook als een boodschap dat we iets mogen veranderen in ons leven om weer in verbinding met onszelf te komen. Dat we mogen gaan onderzoeken en ontdekken in onze eigen tempo, we weer verbinding mogen maken met ons lichaam en met ons gevoel en onze emoties. Niet omdat het moet maar vanuit liefde en zachtheid voor onszelf.

Overbelast zenuwstelsel

Vaak, maar steeds minder, wordt een burn-out gerelateerd aan werk of te hard werken. Dat zou op zich wel kunnen, maar in de kern zal de oorzaak vanuit diepere lagen komen. Het is misschien wel een combinatie van verschillende factoren die een rol kunnen spelen. Factoren die maken dat we mentaal, emotioneel en lichamelijk uit evenwicht raken. Wat we tegenwoordig weten is dat ons zenuwstelsel hierin een belangrijke rol speelt. Wanneer het zenuwstelsel (structureel) overbelast is dan zorgt dit voor een verstoord stresssysteem waardoor o.a. een burn-out kan ontstaan en hormonale disbalansen zoals schildklierproblemen. We kunnen hierdoor mentale, emotionele en lichamelijke klachten gaan ervaren. Of iemands zenuwstelsel (chronisch) overbelast raakt, hoe snel of hoe vaak is afhankelijk van hoe deze zich heeft kunnen ontwikkelen in onze vroegste jaren.

Tweerichtingsverkeer

In principe is ons lichaam en ons zenuwstelsel in staat om zichzelf in evenwicht te brengen. Daarvoor heeft het wel de goede omstandigheden nodig. Wanneer ons lichaam veel stress ervaart dan heeft het weinig ruimte om zichzelf te herstellen. Maar met de juiste tools en lichaamsbewustzijn kunnen we ons lichaam hierin ondersteunen. Met meer lichaamsbewustzijn en weten hoe ons zenuwstelsel werkt, kunnen we wellicht anders gaan kijken naar een burn-out. Ik denk dat we teveel in ons hoofd zitten en de verbinding tussen ons lichaam en hoofd verloren zijn. Terwijl het één geheel is en niet los van elkaar gezien kan worden. Het zenuwstelsel en dan met name de nervus vagus speelt wat mij betreft een grote rol.

Deze zenuw wordt ook wel de informatiesnelweg tussen lichaam en brein genoemd. Het is onderdeel van het parasympatisch zenuwstelsel (voor rust en herstel) en loopt vanuit de hersenstam via het borstgebied door tot onder in de buik. Zo’n 70-80% van de informatie die deze sensorische zenuw opvangt gaat van het lichaam naar het brein. Vanuit de Polyvagaaltheorie wordt dan ook wel gezegd “Verander je lichaam, verander je brein”. Dat wil niet zeggen dat onze gedachten niet krachtig zijn. Volgens Stephen Porges, die deze theorie in de jaren ’90 heeft ontwikkeld, betreft het een tweerichtingsverkeer. Hij zegt o.a. dat onze gedachten worden beïnvloed door hoe ons lichaam voelt maar ook dat onze gedachten invloed hebben op ons lichaam.

Verander je lichaam

Wat wordt met ‘verander je lichaam’ bedoeld? Wanneer we ons beter in ons lichaam voelen, niet alleen bewust maar ook onbewust, dan heeft dit een positieve invloed op ons brein. We kunnen ons beter voelen in ons lichaam door o.a. goede voeding, voldoende beweging en helpende gedachten. Maar meer nog door te werken op de diepere lagen aan de hand van lichaamswerk. Wat bevindt zich bijvoorbeeld nog aan onverwerkte emoties en stressgebeurtenissen in ons lichaam? Is ons lichaam wel echt ontspannen of verkeert deze zonder dat we ons daarvan bewust zijn in een overlevingsstand? Is ons zenuwstelsel in evenwicht en beweegt deze gezond mee met de gebeurtenissen in ons leven of is deze ontregeld, verstoord of overprikkeld?

Lichaamsbewustzijn en zelfregulatie

Door ons lichaamsbewustzijn te vergroten en met de kennis van de 3 toestanden van het autonome zenuwstelsel kunnen we zelf invloed krijgen op de werking hiervan. We kunnen leren dit zelf te gaan reguleren door wat Stephen Porges ‘neuroceptie’ noemt. Gewaar worden en zijn van je lichaam. Door te voelen hoe je lichaam reageert op de buitenwereld via de 5 zintuigen (zien, horen, ruiken, proeven en voelen). Door de signalen in je lichaam waar te nemen (bijvoorbeeld pijn, rommelende darmen, verkrampingen, allerlei andere sensaties). En door bewust te zijn van je lichaamstaal en -positie in de ruimte. Hierdoor gaan we steeds meer ons lichaam geven wat deze nodig heeft en kunnen we nieuwe herinneringen maken in ons lichaam en brein.

Ziekteverzuim

Willen we echt de oorzaak aanpakken en bijdragen aan het herstel van werknemers met bijvoorbeeld een burn-out, het verminderen van ziekteverzuim en het vergroten van de inzetbaarheid dan mag deze kennis niet achterwege blijven volgens mij. Zeker bij organisaties waarbinnen werknemers geconfronteerd kunnen worden met onveiligheid en bepaalde incidenten waardoor er veel sprake kan zijn van PTSS-, angst- en depressiesymptomen. Deze kennis en informatie zou wat mij betreft een hele waardevolle aanvulling zijn in de spreekkamer van bijvoorbeeld bedrijfsartsen.

Lees hier de vorige blog over burn-out