Overleving of verbinding

Overleving of verbinding

Eerder schreef ik dat ons zenuwstelsel o.a. gemaakt is om te scannen of het veilig, gevaarlijk of bedreigend is. Binnenin jou en in relatie tot jouw omgeving en dat dit een onbewust en automatisch proces is. Aan de oppervlakte kan het lijken alsof het veilig is omdat er ogenschijnlijk geen direct gevaar is maar wanneer bijvoorbeeld het zenuwstelsel ontregeld is dan kan het ook in veilige omstandigheden onveiligheid voelen zonder dat je je daar bewust van bent. Maar hoe weet je nu of je lichaam veiligheid of onveiligheid ervaart? Hieronder lees je een aantal voorbeelden waaraan je dat kan merken:

Bij onveiligheid:

  • Problemen met spijsvertering, opgeblazen gevoel, prikkelbare darm
  • Spierspanning, met name rompgebied (borst, middenrif, buik)
  • Ingezakt gevoel
  • Snelle, oppervlakkige, ingehouden adem
  • Rusteloosheid en nervositeit

Bij veiligheid:

  • Rust en stilte in je lichaam en geest
  • Verbondenheid met en compassie voor jezelf en anderen
  • Helder hoofd en creativiteit
  • Moedig
  • Gezonde nieuwsgierigheid naar binnenwereld

Van onveiligheid naar veiligheid

Nu heb je een beetje een idee wat jouw zenuwstelsel ‘scant’. Veiligheid of onveiligheid. Maar wat kan je vervolgens doen om je lichaam uit de onveilige staat te halen, wanneer daar sprake van is. Met je rationele brein kun je jezelf vertellen dat er geen reden is om je onveilig te voelen. Maar je zenuwstelsel kun je niet voor de gek houden. Hebben je gedachten dan geen invloed? Zeker wel, maar alleen met je gedachten kun je je zenuwstelsel niet veilig laten voelen. Maar hoe dan wel?

Nervus Vagus

De foto hiernaast is een historisch anatomisch plaatje van de nervus vagus (bron: De Polyvagaaltheorie in therapie, Deb Dana) en laat mooi zien hoe ons hoofd en lichaam met elkaar verbonden zijn. Je kan zien dat deze zenuw tussen de hersenstam en onderbuik loopt en verbonden is met allerlei organen zoals je hart, longen, maag en darmen. De Nervus Vagus wordt vanuit de Polyvagaaltheorie een tweerichting informatiesnelweg genoemd. Dit betekent dat er signalen vanuit je lichaam naar je brein gaan en andersom waarbij de informatie van lichaam naar brein dominant is, zo’n 80% vs. 20%.

“Het rationele brein kan geen emoties, gevoelens of gedachten ongedaan maken.
Begrijpen waarom je je op een bepaalde manier voelt, verandert niet hoe je je voelt.”

~Bessel van der Kolk~

Kracht van herhaling

Om te veranderen van een staat van onveiligheid (overleving) naar veiligheid (verbinding) helpt het om o.a. de Nervus Vagus te stimuleren. Omdat deze zenuw door een groot deel van je lichaam loopt, zijn er tal van oefeningen waarmee je dat kan doen. Bepaalde bewegingen, massagepunten en je adem, waarvan wordt gezegd dat deze de snelste manier is om je zenuwstelsel in een staat van veiligheid te brengen. Afhankelijk van je persoonlijke situatie is het raadzaam om dagelijks oefeningen te doen. Op termijn zul je gaan merken dat je lichaam vaker een gevoel van veiligheid ervaart.

Oefening Nervus Vagus

Om deze blog af te sluiten, deel ik een korte oefening om je Nervus Vagus te stimuleren en activeren. De oefening kun je overal en heel gemakkelijk tussendoor doen.

Ga rechtop zitten en vouw je handen in elkaar achter je hoofd onderaan je schedel. Terwijl je je hoofd recht houdt en je kin naar voren, beweeg je je ogen helemaal naar rechts zodat je het puntje van je rechterelleboog in je ooghoeken ziet verschijnen. Probeer te ontspannen in deze houding. Het kan zijn dat je lichaam reageert door te gaan gapen of zuchten, dat is goed want dan komt de spanning los. Maar het kan ook zijn dat er niets gebeurt. Ook dit is okay, wees niet te streng voor jezelf. Er is geen goed of fout. Houd dit zo’n 30 seconden vast en doe de oefening dan waarbij je je ogen helemaal naar links beweegt. Herhaal een aantal keer per dag. Je kan de oefening ook liggend doen.

Heb je moeite je armen wat langer in deze positie te houden dan kun je in plaats daarvan je linkeroor naar je linkerschouder brengen en je ogen helemaal naar rechts bewegen schuin omhoog naar het uiterste rechterpuntje van je ooghoek waarbij je je kin weer naar voren houdt. Ook weer zo’n 30 seconden waarna je de andere kant doet. Kijk of je kunt ontspannen in de oefening en merk op hoe je lichaam reageert. Let op dat je je adem niet gaat vasthouden.

Wil je meer verdieping en leren hoe je je zenuwstelsel zelf meer kunt gaan reguleren? Wil je graag anders omgaan met en kijken naar oude overtuigingen en herinneringen opgeslagen in je lichaam die kunnen zorgen voor onbewuste gevoelens van onveiligheid? Klik hier voor meer informatie over mijn coachtrajecten.

De dans van ons zenuwstelsel

De dans van ons zenuwstelsel

Steeds meer laat onderzoek zien dat zo’n 80% van de lichamelijke, mentale en emotionele klachten veroorzaakt worden door een ontregeld autonoom zenuwstelsel.

Autonoom zenuwstelsel

Het autonoom zenuwstelsel bestaat uit het sympathische en parasympatische zenuwstelsel. Gemakshalve noem ik het even respectievelijk de actiemodus en de rustmodus. Ons zenuwstelsel krijgt in de snelle maatschappij niet zoveel gelegenheid haar werk goed te doen terwijl het als taak heeft ons lichaam in homeostase (evenwicht) te brengen. Het is daarbij afhankelijk van ons gevoel van veiligheid of onveiligheid. Omdat naar mijn mening de maatschappij teveel ingericht is vanuit angst zal het zenuwstelsel veelal onveiligheid ervaren. Maar ook de 24/7 maatschappij kan ervoor zorgen dat ons zenuwstelsel veelal aan staat en overprikkeld kan raken.

Ontregeld zenuwstelsel

Niet iedereen hoeft hierdoor klachten te ervaren. Dat kan misschien ogenschijnlijk zijn en dat de man met de hamer nog komt maar het kan ook zijn dat iemand in de kern evenwichtiger kan meebewegen omdat zijn of haar zenuwstelsel zich in de vroegste jaren op een gezonde manier heeft kunnen ontwikkelen. Wanneer er sprake is van bijvoorbeeld vroegkinderlijk trauma dan kan het zijn dat iemand een ontregeld zenuwstelsel heeft. Ook een eenmalige heftige gebeurtenis wat een traumaervaring veroorzaakt, kan daarvoor zorgen. Wanneer je je daar niet bewust van bent dan kun je heel lang doorgaan tot het moment dat je lichaam aangeeft dat het zich niet meer van nature kan herstellen wat op de lange termijn kan leiden tot gezondheids- en vitaliteitsklachten.

Polyvagaaltheorie

Door de Polyvagaaltheorie heb ik niet alleen antwoord gekregen op mijn vraag waarom mijn lichaam van tijd tot tijd nog bepaalde klachten ervaart. Ook ben ik anders naar mezelf gaan kijken. Zachter en met meer begrip en compassie. De Nervus Vagus als onderdeel van het parasympatische zenuwstelsel staat centraal in deze theorie. De Polyvagaaltheorie gaat over een 3-delig autonoom zenuwstelsel: het ventrale vagale deel, de sympathicus en het dorsale vagale deel.

Samenspel

Wanneer het zenuwstelsel optimaal werkt dan vindt er een dynamisch samenspel tussen deze 3 delen plaats. Dan voel je je veilig, verbonden en begrepen, kun je enthousiast en nieuwsgierig zijn en plezier hebben, kun je goed ontspannen, slapen, herstellen en intimiteit ervaren. Wanneer het zenuwstelsel gevaar en dreiging ervaart (daar hoeven we ons niet altijd bewust van te zijn) dan komen we in een overlevingsstaat. Bij een gezonde stressreactie brengt het zenuwstelsel zichzelf weer in homeostase. Wanneer er geen stressrelease heeft kunnen plaatsvinden, blijft het in het lichaam achter en blijft het zenuwstelsel gevaar en dreiging ervaren terwijl dit in werkelijkheid niet zo hoeft te zijn.

Therapeutische yoga

Met therapeutische yoga kun je er naar toe werken om de 3 delen van je autonome zenuwstelsel dynamischer met elkaar te laten samenwerken en in combinatie met coaching jouw mentaal, emotioneel en lichamelijk welzijn vergroten. De Polyvagaaltheorie is daarnaast heel geschikt om toe te passen bij het herstel van een burn-out. Voor beide bied ik coachtrajecten aan waarbij ik bij beide lichaamsgericht coach. In het coachtraject therapeutische yoga staan de yoga en andere oefeningen zoals ademoefeningen en activatie van de nervus vagus centraal waarnaast gecoacht kan worden waar nodig. In het coachtraject voor herstel burn-out staat de coaching centraal waarbij ik waar nodig en gewenst specifieke oefeningen inzet. Kijk voor meer informatie hier.

Ons lichaam als Kompas

Ons lichaam als Kompas

Ons bewustzijn bepaalt voor een groot deel ons mentaal, emotioneel en lichamelijk welzijn. Nu vraag ik mij af of we ons bewustzijn kunnen sturen en of we zelf invloed hebben om deze te verruimen. Of gebeurt dit organisch en kunnen we dit niet forceren? Om een voorbeeld van mijzelf te noemen: vorig jaar kwam de nervus vagus op mijn pad en werd ik geïnspireerd te ontdekken en ervaren mijn nervus vagus te stimuleren en activeren door middel van bepaalde oefeningen.

Zo kwam ik terecht bij het boek van Stanley Rosenberg ‘de nervus vagus als bron van herstel’. In dit boek komt de Polyvagaaltheorie van Stephen Porges aan de orde. Maar mijn focus was zo gericht op de oefeningen dat deze theorie niet echt landde bij mij zoals het dit jaar deed. Persoonlijk denk ik (op dit moment omdat deze visie kan veranderen door ervaringen en nieuwe kennis) dat alles op het juiste moment komt en ons toe valt wat we op een diepere laag nodig hebben. Maar ook denk ik wanneer we meer in verbinding zijn met ons lichaam, met onze kern en minder in ons hoofd, dat bewustzijnsverruiming zich sneller kan ontwikkelen. Een aanrader voor een boek over bewustzijnslagen is: Zonder Grenzen van Ken Wilber.

Eigen expert

Iedereen ondergaat zijn en haar eigen proces in zijn en haar eigen tempo. Niemand is hetzelfde, iedereen ervaart alles op zijn en haar eigen manier. Daarom geloof ik dat we in de kern zelf weten wat goed voor ons is. We zijn onze eigen deskundigen. Ik denk niet dat we iemand nodig hebben die zegt de oplossing te hebben maar iemand die ons naar onze eigen oplossing kan begeleiden. Iemand die ons tools kan aanreiken waarmee we kunnen onderzoeken, ontdekken en ervaren waar ons lichaam goed op reageert, waar we ons krachtiger door gaan voelen, ons mentaal, emotioneel en lichamelijk welzijn kunnen vergroten. Of misschien wel gewoon iemand die naast ons staat en holding space houdt voor ons. Ons de ruimte geeft om te zijn met dat wat zich aandient.

Lichaam als kompas

Niemand kent onze emoties, gevoelens en gedachten. En vaak zijn we ons daar zelf niet eens bewust van terwijl ze misschien wel onze grootste leer- en heelmeester zijn. Een coach of therapeut kan ons begeleiden bij het bewust worden van deze onbewuste emoties, gevoelens en gedachten welke ons gedrag bepalen. Te beginnen met emoties welke in ons lichaam opgeslagen liggen. Maar omdat we eigenlijk overuren draaien in ons hoofd wordt het steeds lastiger om de sensaties in ons lichaam waar te nemen. Terwijl ons lichaam juist onze belangrijkste kompas is. Ons lichaam praat met ons en geeft ons signalen. Omdat we meer uit dan in verbinding zijn met ons lichaam kunnen we deze niet voelen of misschien willen we ze liever niet voelen omdat het te pijnlijk kan zijn.

Afgelopen week terwijl ik deze blog schrijf, komt er een boodschap voorbij van iemand die ik volg op sociale media die min of meer overeenkomt met wat ik hierboven heb geschreven. Deze dame vertelde dat niemand ervaart wat jij ervaart aan emoties, gevoelens en gedachten. Iedereen doet dit op zijn en haar eigen manier vanuit zijn en haar eigen perspectief. Vandaar ook dat zelfstudie (neuroceptie) en zelfkennis zo belangrijk is. Ook ons verlangen om gezien, gehoord en begrepen te voelen. De enige persoon die ons moet zien, horen en begrijpen, zijn wijzelf. Dat wil niet zeggen dat we alles alleen moeten doen. Diepe wonden ontstaan in relatie tot iets of iemand en mogen ook geheeld worden in relatie (co-regulatie).

Lichaamsbewustzijn

Een  mooie laagdrempelige manier om meer lichaamsbewustzijn te krijgen is ademwerk. Dit heeft mij enorm geholpen om bewust te gaan voelen wat ik voel in mijn lichaam. Echt in mijn lichaam aanwezig te zijn. Maar ook om heel snel en gemakkelijk meer ontspanning te voelen met specifieke oefeningen. En oefeningen om meer energie te voelen of oefeningen waarmee bepaalde emoties die nog vastzaten in mijn lichaam getriggerd werden en alsnog mijn lichaam konden verlaten.

Alleen ademwerk kan al bijdragen aan meer mentale, emotionele en lichamelijke veerkracht. Yoga Nidra en Yin Yoga draagt daar ook aan bij. Wanneer er sprake is meerdere en/of langdurige stressgebeurtenissen dan is therapeutische yoga een mooie vorm van lichaamswerk. Niet alleen om je lichaamsbewustzijn te vergroten maar door de combinatie van ademhaling, beweging, yoga en meditatie en dat je keuzevrijheid hebt in hoe je dit zelf toepast, vergroot je je gevoel van veiligheid en ga je je krachtiger voelen.

Therapeutische yoga

Therapeutische yoga

Vorig jaar rond deze tijd maakte ik kennis met de polyvagaaltheorie van Stephen Porges in een boek van Stanley Rosenberg over de Nervus Vagus. Nieuwsgierig naar hoe de Nervus Vagus als bron van herstel kan fungeren. Er was al een hele wereld voor mij open gegaan op mijn pad naar een energieker leven maar met deze nieuwe kennis, en met name de training “Applied Polyvagal Theory in Therapeutic Yoga” die ik afgelopen maand heb gedaan, heb ik hele mooie waardevolle en nieuwe inzichten en kennis gekregen.

Polyvagaaltheorie

Met de polyvagaaltheorie krijg je inzicht in de werking van je autonome zenuwstelsel en de dans tussen 3 verschillende delen in plaats van de bekende 2 delen, de sympathicus (vecht/vlucht) en parasympathicus (rust/herstel). Deze 3 delen die onze lichaamsfuncties en -processen reguleren zijn het:

  • ventrale vagale deel (sociale betrokkenheid),
  • sympathisch zenuwstelsel (actie) en
  • het dorsale vagale deel (rust).

Therapeutische yoga vanuit de polyvagaaltheorie

Via mijn netwerk op Linkedin kwam ik in aanraking met het werk van Dr. Arielle Schwartz (traumatherapeut) en haar training over het toepassen van de polyvagaaltheorie bij therapeutische yoga (voor traumaherstel). Met ademwerk, beweging en yoga ga je onderzoeken, ervaren en leren voelen wat jouw lichaam nodig heeft en dat je daarvoor mag kiezen. Niet vanuit het idee dat je jezelf moet fixen, want je bent goed zoals je bent, maar dat je de behoeften van je lichaam eert, wat goed voelt en niet goed voelt en daar naar kan en gaat handelen. Door deze ervaring van keuzevrijheid creëer je een gevoel van veiligheid of kun je deze vergroten hetgeen bekrachtigend werkt.

Disharmonie

Door traumaervaringen in ons leven (een eenmalige gebeurtenis of herhalende, chronische traumatische en stressgebeurtenissen over een langere periode, bijvoorbeeld al vanaf onze vroegste jaren) kan een harmonieuze samenwerking tussen de 3 delen van het zenuwstelsel verstoord raken en zijn. Dit kan mentale, emotionele en lichamelijke klachten met zich meebrengen. Therapeutische yoga helpt om de harmonie hierin weer terug te brengen o.a. door het herstellen van je eigen keuzevrijheid en het vergroten van veerkracht waardoor je levensenergie weer meer kan gaan stromen.

Harmonie

Tijdens een traject met therapeutische yoga gaan we niet zozeer de stressoren inzichtelijk maken. De aandacht gaat niet naar de gebeurtenis die aanleiding is geweest van de trauma- en stresservaring maar naar het bewust worden van je lichaam, het gewaar worden van signalen van buitenaf en binnenin en hoe je lichaam daar op reageert. Je gaat niet alleen je lichaamsbewustzijn vergroten door o.a. ademwerk, beweging en yoga maar ook ga je je lichaam bevrijden van trauma- en stresservaringen en je zelfregulatie stimuleren zodat eventuele toekomstige gebeurtenissen niet als trauma en stress in je lichaam opgeslagen worden.

Neuroceptie

Neuroceptie is hoe ons zenuwstelsel reageert op gebeurtenissen. Dit is een constant en automatisch proces en gebeurt onbewust. Exteroceptie is onze waarneming van de signalen die ons lichaam opvangt vanuit onze buitenwereld via de zintuigen (zien, horen, ruiken, proeven en aanraking). Interoceptie is het waarnemen van de signalen en sensaties binnenin ons lichaam en proprioceptie is onze lichaamshouding in relatie met zwaartekracht (het gewaarzijn van de lichaamspositie in de ruimte).

Jouw bewustzijn en gewaarzijn verruimen doen we o.a. met ademwerk, beweging en yoga. Je gaat je verbinden met jezelf en van daaruit met een veilig gevoel verbinden met jouw buitenwereld en harmonieus tussen deze twee werelden bewegen zodat je je energiehuishouding in balans gaat brengen en houden.