burnout Archives

Overleving of verbinding

door Marloes van Beek | sep 25, 2023 | Bodymind, Nervus Vagus, Neuroceptie, Polyvagaaltheorie, Stress

Eerder schreef ik dat ons zenuwstelsel o.a. gemaakt is om te scannen of het veilig, gevaarlijk of bedreigend is. Binnenin jou en in relatie tot jouw omgeving en dat dit een onbewust en automatisch proces is. Aan de oppervlakte kan het lijken alsof het veilig is omdat er ogenschijnlijk geen direct gevaar is maar wanneer bijvoorbeeld het zenuwstelsel ontregeld is dan kan het ook in veilige omstandigheden onveiligheid voelen zonder dat je je daar bewust van bent. Maar hoe weet je nu of je lichaam veiligheid of onveiligheid ervaart? Hieronder lees je een aantal voorbeelden waaraan je dat kan merken:

Bij onveiligheid:

Problemen met spijsvertering, opgeblazen gevoel, prikkelbare darm
Spierspanning, met name rompgebied (borst, middenrif, buik)
Ingezakt gevoel
Snelle, oppervlakkige, ingehouden adem
Rusteloosheid en nervositeit

Bij veiligheid:

Rust en stilte in je lichaam en geest
Verbondenheid met en compassie voor jezelf en anderen
Helder hoofd en creativiteit
Moedig
Gezonde nieuwsgierigheid naar binnenwereld

Van onveiligheid naar veiligheid

Nu heb je een beetje een idee wat jouw zenuwstelsel ‘scant’. Veiligheid of onveiligheid. Maar wat kan je vervolgens doen om je lichaam uit de onveilige staat te halen, wanneer daar sprake van is. Met je rationele brein kun je jezelf vertellen dat er geen reden is om je onveilig te voelen. Maar je zenuwstelsel kun je niet voor de gek houden. Hebben je gedachten dan geen invloed? Zeker wel, maar alleen met je gedachten kun je je zenuwstelsel niet veilig laten voelen. Maar hoe dan wel?

Nervus Vagus

De foto hiernaast is een historisch anatomisch plaatje van de nervus vagus (bron: De Polyvagaaltheorie in therapie, Deb Dana) en laat mooi zien hoe ons hoofd en lichaam met elkaar verbonden zijn. Je kan zien dat deze zenuw tussen de hersenstam en onderbuik loopt en verbonden is met allerlei organen zoals je hart, longen, maag en darmen. De Nervus Vagus wordt vanuit de Polyvagaaltheorie een tweerichting informatiesnelweg genoemd. Dit betekent dat er signalen vanuit je lichaam naar je brein gaan en andersom waarbij de informatie van lichaam naar brein dominant is, zo’n 80% vs. 20%.

“Het rationele brein kan geen emoties, gevoelens of gedachten ongedaan maken.
Begrijpen waarom je je op een bepaalde manier voelt, verandert niet hoe je je voelt.”
~Bessel van der Kolk~

Kracht van herhaling

Om te veranderen van een staat van onveiligheid (overleving) naar veiligheid (verbinding) helpt het om o.a. de Nervus Vagus te stimuleren. Omdat deze zenuw door een groot deel van je lichaam loopt, zijn er tal van oefeningen waarmee je dat kan doen. Bepaalde bewegingen, massagepunten en je adem, waarvan wordt gezegd dat deze de snelste manier is om je zenuwstelsel in een staat van veiligheid te brengen. Afhankelijk van je persoonlijke situatie is het raadzaam om dagelijks oefeningen te doen. Op termijn zul je gaan merken dat je lichaam vaker een gevoel van veiligheid ervaart.

Oefening Nervus Vagus

Om deze blog af te sluiten, deel ik een korte oefening om je Nervus Vagus te stimuleren en activeren. De oefening kun je overal en heel gemakkelijk tussendoor doen.

Ga rechtop zitten en vouw je handen in elkaar achter je hoofd onderaan je schedel. Terwijl je je hoofd recht houdt en je kin naar voren, beweeg je je ogen helemaal naar rechts zodat je het puntje van je rechterelleboog in je ooghoeken ziet verschijnen. Probeer te ontspannen in deze houding. Het kan zijn dat je lichaam reageert door te gaan gapen of zuchten, dat is goed want dan komt de spanning los. Maar het kan ook zijn dat er niets gebeurt. Ook dit is okay, wees niet te streng voor jezelf. Er is geen goed of fout. Houd dit zo’n 30 seconden vast en doe de oefening dan waarbij je je ogen helemaal naar links beweegt. Herhaal een aantal keer per dag. Je kan de oefening ook liggend doen.

Heb je moeite je armen wat langer in deze positie te houden dan kun je in plaats daarvan je linkeroor naar je linkerschouder brengen en je ogen helemaal naar rechts bewegen schuin omhoog naar het uiterste rechterpuntje van je ooghoek waarbij je je kin weer naar voren houdt. Ook weer zo’n 30 seconden waarna je de andere kant doet. Kijk of je kunt ontspannen in de oefening en merk op hoe je lichaam reageert. Let op dat je je adem niet gaat vasthouden.

Wil je meer verdieping en leren hoe je je zenuwstelsel zelf meer kunt gaan reguleren? Wil je graag anders omgaan met en kijken naar oude overtuigingen en herinneringen opgeslagen in je lichaam die kunnen zorgen voor onbewuste gevoelens van onveiligheid? Klik hier voor meer informatie over mijn coachtrajecten.

Herstellen van een burnout

door Marloes van Beek | sep 21, 2023 | Burn-out, Nervus Vagus, Polyvagaaltheorie, Trauma Informed Care, Veerkracht

Wanneer je een burn-out hebt dan gebeurt er veel in je brein en lichaam. Je kan allerlei gedachten, gevoelens en emoties ervaren en je daar overweldigd door voelen of in de war. Misschien vraag je je af waarom overkomt dit mij en hoe dit heeft kunnen gebeuren. Het kan zijn dat je weerstand ervaart en dat je je gedwongen voelt om op de rem te trappen en stil te gaan staan. Helemaal als je gewend bent om veel ballen in de lucht te houden en veelal aan het doen bent. Je wil misschien het liefst gewoon verder gaan met je dagdagelijkse leven of snel gaan herstellen, maar je lichaam heeft moeite daar in mee te gaan. Je ervaart wellicht een worsteling tussen je lichaam en je wil.

Wat is een burnout

Wanneer er sprake is van een burn-out dan is het zenuwstelsel langdurig overbelast en ontregeld en voel je je opgebrand en uitgeput, mentaal en lichamelijk. Reacties van het lichaam, zoals bij een burn-out, zijn logische reacties op omstandigheden omdat het lichaam gemaakt is om te doen wat deze moet doen. Een burn-out is een reactie van een lichaam in overleving waarbij het is overgegaan van mobilisatie (vecht/vluchtgedrag) naar immobilisatie (ineenstorting). In deze staat is het bovenste deel van het brein, het zogenaamde denkbrein, grotendeels uitgeschakeld en gaat alleen een cognitieve benadering niet zorgen voor langdurig en optimaal herstel. Eerst mag de aandacht naar de interne belevingswereld.

Oorzaak burnout

Diverse factoren kunnen oorzaak zijn. Een hele belangrijke factor is hoe het zenuwstelsel zich heeft kunnen ontwikkelen in je vroegste jaren. Maar ook factoren later in het leven kunnen een rol spelen. Wanneer het zenuwstelsel (langdurig) overbelast en ontregeld is dan kan je op termijn gezondheidsklachten (emotionele, psychische en fysieke) gaan ervaren. Waar je vandaan komt bepaalt voor een heel groot deel hoe je reageert op situaties en gebeurtenissen in je leven en dit vindt grotendeels onbewust plaats. Weet dat het verleden je kan vormen maar dat het je niet hoeft te definiëren. Daarmee wordt bedoeld dat je niet je verleden bent. Net zoals je niet je emoties, gevoelens en gedachten bent.

Herstel burnout

Bij herstel van een burn-out kan het helpen om te begrijpen hoe een burn-out heeft kunnen ontstaan. Het kan ook helpen om te weten dat het niet aan jou ligt omdat een lichaam altijd doet wat deze moet doen. Daardoor kun je meer compassie voor jezelf gaan voelen en vanuit zachtheid in plaats van oordelend gaan verkennen, ontdekken en ervaren wat jou helpt uit de overlevingsstaat van een burn-out te komen en je veerkracht en energie te vergroten. Dit proces kan niet geforceerd worden. Je kan het wel zelf regelen maar dat mag in jouw eigen tempo. Door een herstelproces in en aan te gaan vanuit jouw onbewuste lagen, kun je toewerken naar een langduriger en optimaler herstel. Door aandacht te geven aan het vergroten van je veerkracht kun je zorgen dat je weer meer in evenwicht komt en meer in balans kan meebewegen met de uitdagingen in het leven.

Coachtraject

In het coachtraject herstel burn-out ga je leren anders om te gaan met deze uitdagingen. Je gaat je lichaam, jezelf en je leven begrijpen en vandaaruit zullen veranderingen gaan plaatsvinden. Door zelfregulatie kan je veerkrachtiger mee gaan bewegen met dat wat er op jouw pad komt maar ook zul je keuzes gaan maken vanuit vrijheid hetgeen je een veilig gevoel geeft en bekrachtigend werkt. Coaching vanuit trauma & polyvagaal informed care kan je lichaam helpen uit de overlevingsstaat te komen en weer veilig te laten voelen.

Polyvagaaltheorie

De Polyvagaaltheorie kan je innerlijke fysieke omstandigheden verklaren en je helpen je eigenaar te gaan voelen van je lichaam. Het kan je helpen te begrijpen waarom je lichaam voelt zoals deze voelt en waarom je doet wat je doet. Dit begrijpen gaat je helpen bij je herstel. De theorie is gevormd vanuit de werking van het zenuwstelsel. Een taak van het autonome zenuwstelsel, welke bestaat uit een sympathisch (actie) en parasympatisch deel (herstel), is ‘scannen’ of je lichaam veiligheid of gevaar ervaart en je lichaam in homeostase (evenwicht) brengen. Dit is een dynamisch proces, het meebewegen en reageren op gebeurtenissen waarbij je niet uit evenwicht raakt. Echter door o.a. langdurige trauma- of stresservaringen is dit evenwicht verstoord.

Door de bril van deze theorie leer je de reacties en staten van je zenuwstelsel kennen en herkennen. Waarom deze reacties plaatsvinden en wat je kan doen om je zenuwstelsel zelf meer te gaan reguleren zodat deze minder overprikkeld en ontregeld raakt en je meer veerkracht, harmonie en energie kan gaan ervaren. In een coachtraject werk je niet alleen van binnen naar buiten en van buiten naar binnen (de invloed van jouw binnenwereld op je buitenwereld en andersom) maar ook van beneden naar boven en van boven naar beneden. Dat wil zeggen van lichaam naar brein (vergroten lichaamsbewustzijn) en van brein naar lichaam (gedachtenbewustzijn), waardoor je je lichaam en mind beter kan laten samenwerken.

Heb je vragen of wil je graag een afspraak maken? Klik hier voor het coachtraject of mail naar kompas@marloesvanbeek.com of bel/app naar 0627306011 en laat een berichtje achter 🦋

Burn-out en de weg terug naar jezelf

door Marloes van Beek | jun 2, 2023 | Bewustzijn, Burn-out, Lichaamsbewustzijn, Mindbody, Nervus Vagus, Stress, Veerkracht, Vitaliteit

Liefde en zachtheid voor jezelf

In een eerdere blog over burn-out schreef ik dat er geen weg meer terug is omdat bepaalde levenservaringen tot dat moment hebben geleid tot een burn-out. Andersom kan een burn-out een aanleiding zijn voor de weg terug naar onszelf. In de eerdere blog schrijf ik dat we de verbinding met onszelf zijn kwijtgeraakt. Ik zie een burn-out dan ook als een boodschap dat we iets mogen veranderen in ons leven om weer in verbinding met onszelf te komen. Dat we mogen gaan onderzoeken en ontdekken in onze eigen tempo, we weer verbinding mogen maken met ons lichaam en met ons gevoel en onze emoties. Niet omdat het moet maar vanuit liefde en zachtheid voor onszelf.

Overbelast zenuwstelsel

Vaak, maar steeds minder, wordt een burn-out gerelateerd aan werk of te hard werken. Dat zou op zich wel kunnen, maar in de kern zal de oorzaak vanuit diepere lagen komen. Het is misschien wel een combinatie van verschillende factoren die een rol kunnen spelen. Factoren die maken dat we mentaal, emotioneel en lichamelijk uit evenwicht raken. Wat we tegenwoordig weten is dat ons zenuwstelsel hierin een belangrijke rol speelt. Wanneer het zenuwstelsel (structureel) overbelast is dan zorgt dit voor een verstoord stresssysteem waardoor o.a. een burn-out kan ontstaan en hormonale disbalansen zoals schildklierproblemen. We kunnen hierdoor mentale, emotionele en lichamelijke klachten gaan ervaren. Of iemands zenuwstelsel (chronisch) overbelast raakt, hoe snel of hoe vaak is afhankelijk van hoe deze zich heeft kunnen ontwikkelen in onze vroegste jaren.

Tweerichtingsverkeer

In principe is ons lichaam en ons zenuwstelsel in staat om zichzelf in evenwicht te brengen. Daarvoor heeft het wel de goede omstandigheden nodig. Wanneer ons lichaam veel stress ervaart dan heeft het weinig ruimte om zichzelf te herstellen. Maar met de juiste tools en lichaamsbewustzijn kunnen we ons lichaam hierin ondersteunen. Met meer lichaamsbewustzijn en weten hoe ons zenuwstelsel werkt, kunnen we wellicht anders gaan kijken naar een burn-out. Ik denk dat we teveel in ons hoofd zitten en de verbinding tussen ons lichaam en hoofd verloren zijn. Terwijl het één geheel is en niet los van elkaar gezien kan worden. Het zenuwstelsel en dan met name de nervus vagus speelt wat mij betreft een grote rol.

Deze zenuw wordt ook wel de informatiesnelweg tussen lichaam en brein genoemd. Het is onderdeel van het parasympatisch zenuwstelsel (voor rust en herstel) en loopt vanuit de hersenstam via het borstgebied door tot onder in de buik. Zo’n 70-80% van de informatie die deze sensorische zenuw opvangt gaat van het lichaam naar het brein. Vanuit de Polyvagaaltheorie wordt dan ook wel gezegd “Verander je lichaam, verander je brein”. Dat wil niet zeggen dat onze gedachten niet krachtig zijn. Volgens Stephen Porges, die deze theorie in de jaren ’90 heeft ontwikkeld, betreft het een tweerichtingsverkeer. Hij zegt o.a. dat onze gedachten worden beïnvloed door hoe ons lichaam voelt maar ook dat onze gedachten invloed hebben op ons lichaam.

Verander je lichaam

Wat wordt met ‘verander je lichaam’ bedoeld? Wanneer we ons beter in ons lichaam voelen, niet alleen bewust maar ook onbewust, dan heeft dit een positieve invloed op ons brein. We kunnen ons beter voelen in ons lichaam door o.a. goede voeding, voldoende beweging en helpende gedachten. Maar meer nog door te werken op de diepere lagen aan de hand van lichaamswerk. Wat bevindt zich bijvoorbeeld nog aan onverwerkte emoties en stressgebeurtenissen in ons lichaam? Is ons lichaam wel echt ontspannen of verkeert deze zonder dat we ons daarvan bewust zijn in een overlevingsstand? Is ons zenuwstelsel in evenwicht en beweegt deze gezond mee met de gebeurtenissen in ons leven of is deze ontregeld, verstoord of overprikkeld?

Lichaamsbewustzijn en zelfregulatie

Door ons lichaamsbewustzijn te vergroten en met de kennis van de 3 toestanden van het autonome zenuwstelsel kunnen we zelf invloed krijgen op de werking hiervan. We kunnen leren dit zelf te gaan reguleren door wat Stephen Porges ‘neuroceptie’ noemt. Gewaar worden en zijn van je lichaam. Door te voelen hoe je lichaam reageert op de buitenwereld via de 5 zintuigen (zien, horen, ruiken, proeven en voelen). Door de signalen in je lichaam waar te nemen (bijvoorbeeld pijn, rommelende darmen, verkrampingen, allerlei andere sensaties). En door bewust te zijn van je lichaamstaal en -positie in de ruimte. Hierdoor gaan we steeds meer ons lichaam geven wat deze nodig heeft en kunnen we nieuwe herinneringen maken in ons lichaam en brein.

Ziekteverzuim

Willen we echt de oorzaak aanpakken en bijdragen aan het herstel van werknemers met bijvoorbeeld een burn-out, het verminderen van ziekteverzuim en het vergroten van de inzetbaarheid dan mag deze kennis niet achterwege blijven volgens mij. Zeker bij organisaties waarbinnen werknemers geconfronteerd kunnen worden met onveiligheid en bepaalde incidenten waardoor er veel sprake kan zijn van PTSS-, angst- en depressiesymptomen. Deze kennis en informatie zou wat mij betreft een hele waardevolle aanvulling zijn in de spreekkamer van bijvoorbeeld bedrijfsartsen.

Toen ik jaren geleden zelf tegenover een bedrijfsarts zat, gaf ik aan dat ik behoefte had aan een vorm van lichaamstherapie. Mijn hoofd maakte al overuren en met alleen praten kwam ik niet verder. Ik wist dat ik weer contact moest maken met mijn lichaam en dat dit mij verder zou helpen. Toch werd ik doorverwezen naar een psycholoog. Ik voelde me al niet gehoord en gezien en nu ervaarde ik dat de bedrijfsarts mijn behoefte niet serieus nam. Terwijl ik geloof dat we zelf weten wat goed voor ons is. Zeker wanneer er sprake is van bijvoorbeeld symptomen van complexe PTSS, angst en depressie is het belangrijk dat mensen keuzevrijheid kunnen ervaren omdat dit bekrachtigend werkt. In een nieuwe blog ga ik hier meer over schrijven 🦋

Lees hier de vorige blog over burn-out